کیست شکلاتی یک نوع کیست تخمدان است که از خون قدیمی پر شده است. پزشکان به این کیست اندومتریوم نیز می‌گویند. این کیست‌ها سرطانی و بدخیم نیستند. کیست شکلاتی به تخمدان متصل شده و بر عملکرد آن تاثیر می‌گذارد، در برخی موارد ممکن است موجب توقف فعالیت تخمدان‌ها شده و موجب اختلال در بارداری و ناباروری شود.
حدود ۲۰ تا ۴۰ درصد افرادی که اندومتریوز دارند ممکن است مبتلا به کیست شکلاتی شوند.
در ادامه به بررسی علت، علائم، تشخیص و درمان این بیماری می‌پردازیم.
علت ایجاد کیست شکلاتی چیست؟
به پوشش بافت رحم اندومتر گفته می‌شود. به رشد این بافت در خارج از رحم اندومتریوز گفته می‌شود. اندومتریوز دلیل اصلی ایجاد کیست شکلاتی می‌باشد.
بافت اندومتر می‌تواند موجب اتصال تخمدان‌ها، لوله فالوپ و سایر اندام‌های نزدیک مانند مثانه شود و این موضوع منجر به ایجاد درد و پریودهای سنگین می‌شود، همچنین می‌تواند منجر به آسیب به اندام‌های نام برده شود.
اندومتریوز بر اساس میزان گسترش آن به سایر اندام‌ها و نواحی بدن تقسیم بندی می‌کنند، نوع ۳ و ۴ شدیدترین نوع آن می‌باشد که می‌تواند منجر به ایجاد کیست شکلاتی شود.
در صورتی که بیمار مبتلا به آندومتریوز تحت درمان قرار نگیرد احتمال ایجاد کیست شکلاتی در او بیشتر می‌شود.
همان طور که اشاره شد اندومتریوز موجب تشکیل کیست شکلاتی می‌شود اما دلیل ایجاد اندومتریوز هنوز به طور کامل مشخص نیست، بر اساس نتایج برخی از تحقیقات هورمون استروژن یکی از عوامل کلیدی در ایجاد این بیماری می‌باشد اما ساز و کار آن به طور کامل هنوز مشخص نشده است.
برخی از عواملی که می تواند احتمال ایجاد اندومتریوز را افزایش دهند عبارتند از:
- ژنتیک: افرادی که یکی از اعضاء خانواده آن‌ها مبتلا به اندومتریوز می‌باشد در معرض خطر ابتلا به آن قرار دارند.
- جریان خون قاعدگی برعکس: این اختلال زمانی ایجاد می‌شود که خون قاعدگی به جای خروج از واژن از مسیر لوله‌های فالوپ به سمت لوله‌های فالوپ بالا برود.
- برخی اختلالات خودایمنی
- صدمات: آسیب به رحم یا قسمت‌های مجاور آن می‌تواند موجب افزایش احتمال ابتلاء به اندومتریوز شود به عنوان مثال صدماتی که حین زایمان سزارین ممکن است ایجاد شود.
علائم کیست شکلاتی
علائم کیست شکلاتی مشابه علائم اندومتریوز می‌باشد که شامل این موارد است:
- دوره‌های قاعدگی دردناک
- درد لگن در فاصله بین دو دوره قاعدگی که علت مشخصی برای آن وجود ندارد
- درد در هنگام برقراری رابطه جنسی
- مشکلات گوارشی
- حرکات روده‌ای دردناک
- خونریزی شدید در طی دوران قاعدگی
- اختلال در بارداری
بیشتر بخوانید: خوراکی های مفید در افراد مبتلا به اندومتریوز
تشخیص کیست شکلاتی
با توجه به علائم ذکر شده نمی توان به طور قطعی کیست شکلاتی را تشخیص داد و جهت تشخیص نهائی باید سونوگرافی از تخمدان‌ها انجام شود.
در مواردی لازم است که قسمت‌هایی از بافت کیست جهت نمونه برداری برداشته شود و مورد بررسی میکروسکوپی قرار بگیرد.
درمان کیست شکلاتی
درمان این بیماری با توجه به علائمی که ایجاد کرده است و تصمیم بیمار جهت بارداری انجام می‌شود. در مواردی که بیمار قصد بارداری دارد هدف اصلی درمان حفظ و یا افزایش باروری بیمار می‌باشد.
به طور کلی گزینه‌های درمانی عبارتند از:
- نظارت: در این مورد هیچ گونه درمانی صورت نمی‌گیرد بلکه لازم است تا هر چند وقت بیمار جهت چکاپ به متخصص زنان مراجعه نماید، در مواردی ممکن است کیست به صورت خود به خود کوچک شده و از بین برود، در این زمان احتیاجی به هیچ گونه درمان خاصی نمی‌باشد اما در مواردی که کیست به مرور زمان بزرگ شود یا علائم ناراحت کننده‌ای برای بیمار ایجاد کند باید مداخلات پزشکی انجام شود.
- درمان جراحی:
در صورت وجود این شرایط درمان جراحی توصیه می‌شود:
- کیست بسیار بزرگ (برای کیست‌های بزرگتر از ۴ سانتی متر درمان جراحی توصیه می‌شود)
- دوره‌های قاعدگی درناک
- ناباروری
اندومتریوز و کیست شکلاتی ممکن است پس از جراحی دوباره به وجود بیاید بنابراین در برخی موارد لازم است روش‌های درمانی دیگری نیز به کار برده شوند مانند:
- اوفورکتومی: جراحی برداشتن تخمدان که می‌تواند به بهبود علائم اندومتریوز کمک کند اما این روش برای خانم‌هایی که قصد بارداری دارند توصیه نمی‌شود.
رابطه بین کیست شکلاتی و ناباروری
اندومتریوز یکی از عوامل ناباروی می‌باشد، وجود کیست‌های شکلاتی می‌تواند مشکلات مربوز به ناباروری را شدیدتر نمایند.
به نظر می‌رسد رشد اندومتر می‌تواند منجر به التهاب شده و در نتیجه لانه گزینی تخمک بارور شده با مشکل روبرو خواهد شد، همچنین التهاب رحم منجر به آسیب به جنین در حال رشد می‌شود.
کیست شکلاتی در تولید تخمک اختلال ایجاد می‌نماید و با کاهش تخمک گذاری احتمال بارداری نیز کاهش می‌یابد.
بیشتر بخوانید: جلوگیری از سقط جنین
ذکر این نکته لازم است که برخی از خانم‌ها با وجود داشتن اندومتریوز و کیست شکلاتی، بدون مشکل خاصی باردار شده‌اند بنابراین وجود کیست شکلاتی و اندومتریوز به تنهایی عامل ناباروری نیستند. همان طور که گفتیم سوال‌های بی پاسخ فراوانی در رابطه با وجود کیست شکلاتی و احتمال بارداری وجود دارد که هنوز تحقیقات کافی در مورد آن انجام نشده است.