چسبندگی رحم یا سندرم آشرمن یک بیماری اکتسابی است که به داشتن اسکار زخم در رحم یا دهانه رحم اشاره دارد. این بافت اسکار باعث می شود دیواره های این اندام ها به هم بچسبند و اندازه رحم را کاهش دهند. چسبندگی داخل رحمی معمولاً با یک روش اشعه ایکس به نام هیستروسالپنگوگرام (HSG) تشخیص داده می شود. همچنین این عارضه می‌تواند باعث کاهش قاعدگی، ناباروری یا سقط مکرر شود.
اکثر زنانی که مبتلا به سندرم آشرمن هستند، دوره عادت ماهیانه کوتاهی دارند و یا در آنها وجود ندارد. برخی از خانم ها در زمان دوره قاعدگی درد دارند اما خونریزی ندارند. به این دلیل که خون قادر به ترک رحم نیست زیرا مسیر خروج آن توسط بافت زخم مسدود شده است.
علائم چسبندگی رحم (سندرم اشترمن ) چیست؟
- داشتن دوره های قاعدگی بسیار سبک (هیپومنوره)
- گرفتگی یا درد شدید در ناحیه لگن
- ناباروری و سقط مکرر جنین
اما برخی از خانم ها هیچ گونه علامتی ندارند و برخی از خانم ها دوره های عادی قاعدگی دارند.
علت ایجاد چسبندگی داخل رحمی
هنگامی که بافت های دیواره های داخلی (دیواره های پشتی و جلویی) رحم به نزدیک می شوند، چسبندگی داخل رحمی یا سندرم آشرمن رخ می دهد. چسبندگی داخل رحمی اغلب به دلیل آسیب به بافت رحم ایجاد می شود. این آسیب ها معمولا پس از :
- کورتاژ تشخیصی یا کورتاژ سقط جنین
- خونریزی بیش از حد رحم بعد از زایمان در شرایط ژنتیکی
- بروز عفونت در رحم یا لگن
- جراحی های سرپایی جهت درمان بافت هایی مانند پولیپ یا فیبروم یا اندومتریوز
- قرارگیری دستگاه‌های داخل رحمی (IUD) به‌ندرت، در صورت التهاب شدید.
تشخیص چسبندگی رحم یا سندرم اشرمن
چسبندگی های داخل رحمی معمولاً با استفاده از یک روش اشعه ایکس به نام هیستروسالپنگوگرام HSG (عکس رنگی رحم) تشخیص داده می شود که طی آن از یک سوند کوچک از طریق دهانه رحم برای پمپ کردن رنگ داخل رحم جهت مشاهده استفاده می کند. همچنین با انجام روش هیستروسکوپی می توان چسبندگی یا زخم های داخل رحمی را تشخیص داده و در همان حین آنها را برداشت.
با این حال روش های مختلف عبارتند از:
- پزشک با بررسی علائمی مانند کاهش یا قطع قاعدگی، ناباروری یا سقط‌های مکرر شروع می‌کند.
- برای بررسی ساختار داخلی رحم از سونوگرافی ترانس‌واژینال استفاده می شود.
- هیستروسالپنگوگرافی (HSG) یک روش تصویربرداری با ماده حاجب برای نشان دادن انسداد یا چسبندگی داخل رحم.
- هیستروسکوپی روش دقیق که با وارد کردن دوربین به داخل رحم، امکان مشاهده مستقیم چسبندگی‌ها را فراهم می‌کند.
درمان چسبندگی داخل رحمی
درمان چسبندگی داخل رحمی یا سندرم آشرمن بسته به شدت چسبندگی‌ها و شرایط بیمار، به صورت زیر انجام می‌شود:
هیستروسکوپی جراحی
عمل هیستروسکوپی یکی از بهترین روش ها به منظور تشخیص سندرم اشترمن است. در طی این روش، متخصص زنان و زایمان، دهانه رحم را گشاد می کند و سپس یک هیستروسکوپ را وارد رحم می کند تا درون رحم را بهتر مشاهده کند و تشخیص دهد که آیا زخمی وجود دارد یا خیر.
سپس با استفاده از ابزارهای جراحی ظریف برای برداشتن بافت‌های اسکار و آزاد کردن چسبندگی‌ها اقدام می‌شود.
قرار دادن بالون
برای کاهش خطر ایجاد چسبندگی‌های جدید پس از جراحی یک بالون کوچک در رحم قرار می‌گیرد تا دیواره‌های رحم از هم جدا بمانند.
ژل های ضدچسبندگی
برای کاهش احتمال ایجاد اسکار مجدد استفاده می شوند.
IUD (دستگاه داخل رحمی)
در برخی موارد به‌عنوان جداکننده استفاده می‌شود و به جلوگیری از رشد مجدد بافت رحم کمک می کند.
داروهای هورمونی
استروژن برای تحریک بازسازی آندومتر و بهبود روند ترمیم بافت داخلی رحم استفاده می‌شود. درمان هورمونی معمولاً برای چند هفته ادامه دارد. ممکن است پزشک برای جلوگیری از ایجاد دوباره چسبندگی رحم، هورمون یا داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی تجویز کند و گاهی اوقات جراح ممکن است توصیه کند که یک سوند پلاستیکی ساختاری را درون رحم برای چند روز یا حتی چند هفته بگذارد تا دیوارها حفظ شود تا بهبودی صورت گیرد.
درمان عفونت
اگر چسبندگی به‌دلیل عفونت ایجاد شده باشد، آنتی‌بیوتیک تجویز می‌شود تا عفونت کنترل شود.
بازیابی باروری
در مواردی که چسبندگی‌ها شدید باشند و بر باروری تأثیر بگذارند، ممکن است نیاز به درمان‌های تکمیلی مانند لقاح مصنوعی (IVF) باشد.
لاپاراسکوپی
عمل لاپاراسکوپی نیز ممکن است برای مشاهده سطح رحم داخلی انجام شود تا از سوراخ شدن آن در حین هیستروسکوپی جلوگیری شود. سونوگرافی با وضوح بالا به ویژه در ترکیب با هیستروسکوپی نیز مفید است و می تواند برای جلوگیری از سوراخ شدن رحم استفاده شود. در موارد شدیدتر، ممکن است بیش از یک روش برای درمان موفقیت آمیز چسبندگی رحم انجام شود.
تشخیص و درمان به‌موقع، شانس بازگشت عملکرد طبیعی رحم و افزایش باروری را بهبود می‌بخشد.
باروری بعد از درمان چسبندگی رحم
نوع و شدت چسبندگی با نتایج باروری مرتبط است. بیمارانی که چسبندگی خفیف تا متوسط رحم داشته اند، ۷۰٪ تا ۸۰٪ میزان موفقیت آمیز بارداری کامل دارند. اگر چسبندگی داخل رحمی شدید بوده یا آسیب زیادی به آندومتر وارد شده باشد، میزان موفقیت کامل باروری فقط ۲۰ تا ۴۰ درصد بعد از درمان است.
عدم درمان چسبندگی رحم چه عوارضی را به همراه دارد؟
عدم درمان چسبندگی رحم یا سندرم آشرمن می‌تواند عوارض جدی و طولانی‌مدتی به همراه داشته باشد، از جمله:
- کاهش حجم خونریزی قاعدگی (هیپومنوره) یا قطع کامل آن (آمنوره) به دلیل انسداد جریان خون قاعدگی.
- چسبندگی‌های داخل رحمی می‌توانند مانع لانه‌گزینی تخمک بارور شده شوند یا باعث اختلال در انتقال اسپرم و تخمک شوند.
- چسبندگی‌ها می‌توانند فضای مناسب برای رشد جنین را مختل کرده و منجر به سقط جنین شوند.
- در صورت بارداری، خطراتی مانند جفت سرراهی، چسبندگی جفت، زایمان زودرس یا پارگی رحم افزایش می‌یابد.
- انسداد و التهاب ناشی از چسبندگی‌ها می‌تواند به درد مداوم لگنی منجر شود.
- چسبندگی‌ها می‌توانند باعث تجمع خون و بافت در رحم شوند که محیط مناسبی برای عفونت فراهم می‌کند.
تشخیص و درمان به‌موقع برای جلوگیری از این عوارض و بهبود کیفیت زندگی و باروری بسیار حیاتی است.
سوالات متداول
برای پیشگیری، باید از انجام کورتاژهای غیرضروری خودداری کرد، عفونت‌های رحمی را به‌موقع درمان کرد، و مراقبت‌های دقیق پس از جراحی رحمی انجام داد.
بله، چسبندگی‌ها می‌توانند مانع لانه‌گزینی تخمک بارور شده شوند یا جریان طبیعی رحم را مختل کنند و باعث ناباروری شوند.
در صورت قطع قاعدگی، کاهش خونریزی، ناباروری، یا سقط‌های مکرر، باید فوراً به پزشک متخصص زنان مراجعه کرد.
کلام آخر
چسبندگی رحم یکی از عارضه های ناشایع در میان خانم ها است که در اغلب مواقع به دنبال انجام کورتاژهای تشخیصی و سقط جنین در رحم ایجاد می شود. در واقع کورتاژ هایی که موجب آسیب به بافت داخلی رحم و ایجاد زخم در آنها می شود می تواند عامل اصلی به وجود آمدن عارضه چسبندگی رحم شود. به منظور جلوگیری از هر گونه آسیب به رحم و بروز این عارضه همواره پیشگیری بهتر از درمان خواهد بود. مراجعه به یک متخصص زنان و زایمان حداقل دوبار در سال می تواند ار بروز عفونت های لگنی که یکی دیگر از عوامل موثر در بروز چسبندگی رحم است نیز جلوگیری کرد.