تنبلی تخمدان یا سندرم تخمدان پلی کیستیک

تنبلی تخمدان یا سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) جزو مشکلاتی است که با عدم تعادل هورمونی و عملکرد نامنظم تخمدان‌ها همراه است. این عارضه می‌تواند باعث قاعدگی‌های نامنظم، افزایش وزن، رشد موهای زائد و مشکلات باروری شود. این عارضه همچنین ممکن است به مشکلات بلندمدت مانند دیابت و بیماری‌های قلبی نیز منجر شود. تشخیص و درمان به موقع می‌تواند علائم را کنترل و عوارض را کاهش دهد.

بخشی از سوالات رایجی که معمولا خانم ها از متخصص زنان و زایمان می پرسند مسائلی در رابطه با تنبلی تخمدان یا PCOS می باشد. اینکه تخمدان پلی کیستیک چیست؟ چه عواملی موجب بروز آن می شود؟ از کجا بفهمیم به این بیماری مبتلا هستیم؟

تنبلی تخمدان اختلالی است که با یک سری از علائم خودش را نشان می دهد. معمولا با سونوگرافی های انجام شده یک سری کیست های کوچک در تخمدان در قسمت پریفرال یعنی در قسمت محیطی تخمدان مشاهده می شود.

سندرم تخمدان پلی کیستیک چیست؟

تنبلی تخمدان اختلالی است که با یک سری از علائم خودش را نشان می دهد. به طور معمول تخمدان پلی کیستیک شامل کیست های کوچک پر از مایعی است که در تخمدان رشد کرده اند. البته باید به این نکته اشاره کرد که در واقع آنها کیست نیستند بلکه فولیکول هایی هستند که در زمان قاعدگی قرار بوده به فولیکول های بالغی تبدیل شوند و به دلیل اینکه سیکل قاعدگی منظم نبوده به صورت فولیکول های کوچک باقی ماندند و در حین سونوگرافی تخمدان مشاهده می شوند.

علت ابتلا به تنبلی تخمدان

هنوز علت مشخصی برای بروز این بیماری تشخیص نداده اند، برخی از علت های بروز این بیماری شامل نقص در کروموزوم ها، اثرات درمان هایی مانند شیمی درمانی و پرتودرمانی و دیگر بیماری های مرتبط با سیستم ایمنی بدن است. با اینکه بروز این بیماری علت مشخصی ندارد ولی برخی از عوامل هستند که بر روی این بیماری تاثیر می گذارند در ادامه این عوامل را بررسی خواهیم کرد.

وراثت

به دلیل ارتباط تنبلی تخمدان با برخی از ژن های خاص یکی از عوامل تاثیرگذار در ایجاد این بیماری وراثت است، بنابراین در صورتی که فردی از اعضای خانواده مانند مادر یا خواهر مبتلا به این بیماری باشد احتمال ابتلای فرد نیز به این بیماری زیاد است.

انسولین اضافی

یکی از هورمون هایی که در لوزوالمعده تولید شده و موجب تنظیم سطح قند خون می شود، انسولین است. و در صورت مقاوم شدن سلول ها نسبت به کارکرد انسولین قند خون افزایش یافته و این امر موجب به تولید انسولین بیشتر خواهد شد و یکی از عوامل موثر در بروز تنبلی تخمدان است.

تولید بیش از حد آندروژن

یکی دیگر از عوامل موثر در بروز بیماری تنبلی تخمدان افزایش تولید آندروژن است که موجب ایجاد آکنه و مردمویی می شود.

التهاب درجه پایین

به طور معمول طی تحقیقات انجام شده خانم هایی که به بیماری سندرم تخمدان پلی کیستیک مبتلا هستند دارای التهاب درجه پایین (تولید موادی توسط گلبول های سفید برای مبارزه با عفونت) نیز هستند که موجب افزایش تولید آندروژن و ایجاد مشکلات قلبی و عروقی خواهد شد.

باید به این نکته مهم اشاره کرد که مهم ترین عامل موثر در بروز بیماری تنبلی تخمدان عامل ژنتیک و وراثت است و افرادی که سابقه ابتلا به این بیماری را در افراد نزدیک خود دارند در معرض خطر هستند.

یکی دیگر از مواردی که موجب بروز عارضه تنبلی تخمدان می شود، شرایط زندگی افراد است. مصرف غذاهای پرکالری و چرب و عدم تحرک کافی از دیگر عوامل موثر در ابتلا به تنبلی تخمدان است.

علائم بالینی تنبلی تخمدان

علائمی که باین بیماری دارد اغلب شامل موارد زیر است:

1. چاقی
2. رویش موهای زائد روی صورت و بدن
3. قاعدگی های نامنظم
4. ریزش مو
5. افسردگی
6. مصرف غذای بیش از حد

علائم آزمایشگاهی تخمدان پلی کیستیک:

تنبلی تخمدان یک سری علائم آزمایشگاهی نیز دارد که شامل:

میزان قندخون غیرعادی
چربی خون غیرعادی
میزان کلسترول خون مختل

نحوه تشخیص سندروم تخمدان پلی کیستیک

در صورت مشاهده علائم تنبلی تخمدان باید در اسرع وقت برای تشخیص و درمان به پزشک متخصص مراجعه کنید.

در ابتدا بهترین متخصص زنان و زایمان سوالاتی در خصوص تغییرات وزن و همینطور روند قاعدگی و پریودی پرسیده و سپس بیمار را معاینه خواهد کرد.

برای تشخیص بهتر نیز پزشک متخصص، معاینه لگن جهت بررسی توده و تومور، آزمایش خون جهت بررسی سطح هورمون ها، سونوگرافی برای مشاهده کیست ها و … را انجام خواهد داد.

در صورتی که نیاز به آزمایش های بیشتر بعد از تشخیص تخمدان پلی کیستیک باشد آزمایش هایی از جمله آزمایش فشار خون، غربالگری افسردگی و اضطراب و غربالگری آپنه خواب توسط پزشک تجویز خواهد شد.

از آنجایی که این بیماری بر روی باروری خانم ها تاثیرگذار است پس بلافاصله بعد از مشاهده علائم و یا در صورت سابقه ابتلا به آن در خانواده در اسرع وقت برای تشخیص به پزشک متخصص زنان و زایمان مراجعه نمایید.

درمان تنبلی تخمدان

به گفته دکتر حاجیها، در ابتدا باید مشخص شود بیمار به چه علتی قصد درمان این بیماری را دارد. در صورتی که یک خانم به ناباروری مبتلا باشد باید از درمان هایی استفاده شود که علاوه بر اینکه تخمدان پلی کیستیک را از بین می برد، تخمدان ها را نیز تحریک به تخمک گذاری کند.

دارودرمانی

 طی این درمان از داروهایی مانند پروژسترون و متفورمین ( جهت کاهش ترشح انسولین) و در نهایت از داروهای تحریک کننده تخمدان استفاده می شود.

اگر دختر خانمی در سن نوجوانی دچار این مشکل شده باشد می توان از داروهای ترکیبی استروژن و پروژسترون استفاده کرد تا سیکل پریود تنظیم شود.

در ادامه داروهایی که امکان دارد تجویز شود را بررسی خواهیم کرد:

• قرص‌های ضد بارداری برای تنظیم قاعدگی، کنترل علائم هورمونی و کاهش رشد موهای زائد تجویز می‌شوند.

• متفورمین و برای کاهش سطح انسولین و بهبود حساسیت بدن به انسولین تجویز می‌شود که می‌تواند به کاهش وزن و تنظیم قاعدگی کمک کند.

• کلومیفن (Clomid) برای تحریک تخمک‌گذاری در زنان مبتلا به تنبلی تخمدان که قصد بارداری دارند، تجویز می‌شود.

• آنتی‌آندروژن‌ها برای کاهش سطح هورمون‌های مردانه و کنترل رشد موهای زائد و آکنه استفاده می‌شود.

• درمان‌های هورمونی در برخی موارد، پزشکان ممکن است از داروهای هورمونی برای تنظیم قاعدگی و کنترل علائم هورمونی استفاده کنند.

تغییر سبک زندگی

اولین و مهم ترین مساله ای که در درمان تنبلی تخمدان به بیماران توصیه می شود، افزایش تحرک و فعالیت های بیشتر و کاهش وزن است، و در کنار افزایش فعالیت های بدنی باید افراد از رژیم غذایی کم کالری نیز پیروی کنند.

شبه طور معمول توصیه می شود که در این دوران افراد مصرف کربوهیدارت را کم کنند چرا که این ماده غذایی موجب کاهش سطح انسولین می شود.

درمان‌های باروری

در مواردی که افراد با تنبلی تخمدان به مشکل بارداری دچار هستند، ممکن است نیاز به درمان‌های پیشرفته‌تر مانند تحریک تخمک‌گذاری، لقاح مصنوعی (IVF) یا روش‌های مشابه باشد.

درمان‌های جراحی

در موارد نادر، از جراحی‌هایی مانند دریلینگ تخمدان با لاپاروسکوپی برای بهبود تخمک‌گذاری استفاده می‌شود.

این روش‌ها باید تحت نظر پزشک متخصص انجام شود و بسته به شرایط فردی، ترکیبی از آن‌ها ممکن است بهترین نتیجه را به همراه داشته باشد.

عوارض تنبلی تخمدان

تنبلی تخمدان یا سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) علاوه بر تأثیر بر قاعدگی و باروری، می‌تواند عوارض متعددی برای سلامت عمومی فرد به همراه داشته باشد. برخی از مهم‌ترین عوارض این بیماری عبارت‌اند از:

• به دلیل تخمک‌گذاری نامنظم یا عدم تخمک‌گذاری، زنان مبتلا به تنبلی تخمدان امکان دارد با مشکلاتی در بارداری مواجه شوند. این عارضه یکی از شایع‌ترین علل ناباروری در زنان است.

• افزایش مقاومت به انسولین و سطح بالای قند خون در افراد مبتلا به PCOS می‌تواند منجر به دیابت نوع ۲ شود. حدود نیمی از زنانی که به تنبلی تخمدان مبتلا هستند، تا سن ۴۰ سالگی به دیابت یا پیش‌دیابت مبتلا می‌شوند.

• زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک بیشتر در معرض ابتلا به فشار خون بالا هستند که منجر به مشکلات قلبی عروقی می شود.

• سطح بالای کلسترول و فشار خون در کنار مقاومت به انسولین، خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی مانند سکته قلبی را افزایش می‌دهد.

• چاقی و اضافه وزن که در میان بسیاری از زنان مبتلا به PCOS رایج است، خطر بروز آپنه خواب (وقفه تنفسی در خواب) را افزایش می‌دهد.

• به دلیل تخمک‌گذاری نامنظم و قاعدگی‌های نادر، پوشش داخلی رحم (آندومتر) ممکن است ضخیم شود که خطر ابتلا به سرطان رحم را افزایش می‌دهد.

• تغییرات هورمونی، مشکلات باروری و علائم ظاهری مانند رشد موهای زائد یا آکنه می‌تواند منجر به مشکلات روانی مانند افسردگی و اضطراب شود.

• بسیاری از زنان مبتلا به تنبلی تخمدان دچار اضافه وزن یا چاقی هستند که می‌تواند به تشدید علائم و عوارض مرتبط با این سندرم کمک کند.

برای کاهش خطر این عوارض، تشخیص زودهنگام و درمان مناسب تنبلی تخمدان بسیار مهم است. تغییرات سبک زندگی، دارو درمانی و مراقبت‌های پزشکی می‌توانند به کنترل علائم و کاهش خطر عوارض کمک کنند.

سوالات شایع درباره تنبلی تخمدان

سخن پایانی

تنبلی تخمدان شامل کیست های کوچکی در تخمدان است که به طور معمول در سنین باروری بروز آن شایع تر بوده و از علائم آن نیز می توان به طولانی شدن دوران پریودی، افزایش وزن، رویش موهای زائد و … اشاره کرد و باید افراد با مشاهده این علائم در اسرع وقت برای تشخیص و درمان به پزشک متخصص مراجعه نمایند.